|
|
 |
Haberler |
|
 |
|
|
|
KARAGÖZ
 
Karagöz deve veya manda derisinden yapılan
tasvir adı verilen insan, hayvan veya eşya
şekillerinin çubuklar yardımıyla arkadan verilen
ışıkla beyaz perde üzerinde hareket ettirilmesi
esasına dayanan gölge oyunudur. Oyun adını,
baş kişisi olan Karagöz'den almaktadır.
Gölge oyunu ülkemize Yavuz Sultan Selim’in
1517’deki Mısır seferi sonrası 16. yüzyılda
gelmiştir. Mısır’ı fetheden Yavuz Sultan Selim’in
Memlük sultanı Tomanbay’ın asılışını hayal
perdesinde canlandıran bir hayal sanatçısını,
oğlu Kanuni Sultan Süleyman’ın da görmesini
arzu ederek İstanbul’a getirmesiyle gölge
oyunu İstanbul’a gelmiştir. Türkler 16. yüzyıl
başlarında perde gerisinden gölge yansıtma
tekniğini Mısır’dan almışlardır. Mısır Memluklarının
gösteri yaptıkları siyah, ışık geçirmeyen,
arabesk motiflerle işlemeli tasvirleri, şeffaf
ve renklendirilmiş deri üzerine işleyen Türkler,
bu sanata farklı bir nitelik kazandırdılar.
Mısır oyunlarının olay örgüsünün birbirinden
kopuk yapısını düzenleyip yeni bir biçim verdiler.
Oyun tipleri Osmanlı İmparatorluğu’nun bünyesinde
barındırdığı halklar içinden ve mahalle geleneğinden
seçilmiştir. Karagöz Osmanlı İmparatorluğu
topraklarında yayılmış, çevre ülkelerde etkili
olmuş, geniş bir cografyaya yayılmıştır. Karagöz
oyunu Mısır’a tekrar yeni biçimiyle dönüp
ilgi görmüştür.
|
18.
yüzyıldan itibaren kesin biçimini alan Karagöz
halkın en sevilen eğlence türlerinden biri
olmuştur. Karagöz, tek sanatçının yeteneğine
bağlı olarak oynatılır. Karagöz’ü oynatan
kişiye Hayâlî ya da Usta denir. Bir Hayâlî’nin
her şeyden önce temiz bir İstanbul Türkçesine
sahip olması, taklit yeteneğinin gelişmiş
olması lazımdır. Tûluat denilen doğaçlama
konuşma yetisi ve espri kabiliyeti Karagöz
oyunları içinde önemli bir yer tutar. Tiyatro
eğitiminde kullanılan ses tekniklerini kullanan
Hayâlîler perdedeki tüm tiplerin seslerini
tek başlarına konuşurlar. Hayâlî aynı zamanda
Türk müziğini bilecek, tiplerin şarkılarını
söyleyecek ve farklı şiveleri konuşacaktır.
Hayâlî’ye oyun sırasında “Yardak” denilen
yardımcısı yardım eder. Yardak, oyun tasvirlerini
perdeye giriş sırasına göre ustaya verir,
def çalarak müziğe eşlik eder, oyunun efektlerini
yapar.
|
Karagöz'ün
oynatıldığı beyaz perdeye "ayna" adı verilir.
Perdeler önceleri 2 x 2,5m iken sonraları
110 x 80cm  ebadında
yapılmaya başlanmıştır. İç tarafta perdenin
altında kurulmuş "peş tahtası" vardır. Oyunda
bunun dışında zil, tef, kamış, nareke (düdük),
perdeyi aydınlatacak kandil veya ampul vardır...
Karagöz oyunları dört bölümden oluşur.
1.Mukaddime (Giriş)
2.Muhavere (Söyleşi-Atışma)
3.Fasıl
4.Bitiş |
Karagöz
Sözlüğü |
|
|
|
|
** Hasan Hüseyin KARABAĞ ** |
|
|
 |
|
